Του Γιάννη Ελαφρού/Καθημερινή
(για να συνδεθείτε πατήστε εδώ)
Το καλοκαίρι τελείωσε και οι παραλίες όλης της χώρας αδειάζουν από κόσμο. Δυστυχώς όμως δεν αδειάζουν και από σκουπίδια. Παραλίες, ακρογιαλιές, κόλποι και κολπίσκοι, όλα τα σημεία που έδωσαν χαρά στους ανθρώπους τους προηγούμενους μήνες, μένουν με τα σημάδια της ανθρώπινης παρουσίας και κατανάλωσης.
Πλαστικές σακούλες κάθε είδους και μεγέθους, πλαστικά ποτηράκια, καλαμάκια, αλουμινένια κουτιά αναψυκτικών και πλαστικά χυμών και νερού, γόπες, χαρτιά, καπάκια, ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί, μένουν στις παραλίες μας. Κι εμείς; Πέρα από την ευθύνη (των δήμων, των επιχειρήσεων και των ατόμων) για όσα πετάξαμε και δεν μαζέψαμε όλο το καλοκαίρι, έχουμε τη λάθος λογική να ξανασκεπτόμαστε για τις ακτές και την καθαριότητά τους λίγο πριν από το επόμενο καλοκαίρι. Ναι, δυστυχώς όσες ακτές καθαρίζονται, αυτό γίνεται συνήθως λίγο πριν από την επόμενη τουριστική σεζόν.
Πρόκειται για τελείως λάθος λογική, που πρέπει να αλλάξει. Απεναντίας, η καθαριότητα των παραλιών πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε το φθινόπωρο, μετά το τέλος της καλοκαιρινής περιόδου, και βεβαίως να επαναλαμβάνεται την άνοιξη! Αυτό πρέπει να μπει στον προγραμματισμό όλων των δημοτικών αρχών, αλλά και οποιουδήποτε έχει ευθύνη στον καθαρισμό των ακτών. Το έχουν επισημάνει ερευνητές με παρεμβάσεις τους και ειδικά από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος».
Οι ερευνητές από το «Αρχιπέλαγος» έχουν καταγράψει ειδικά την παρουσία των μικροϊνών πλαστικού ανάμεσα στους κόκκους άμμου, στα βοτσαλάκια και στις πέτρες πολλών ελληνικών παραλιών, ακόμα και των πλέον απομακρυσμένων. Η ρύπανση αυτή είναι πολύ επικίνδυνη, παρότι δεν είναι συνήθως ορατή (βεβαίως αυτό κάνει κάποιους να μην ενοχλούνται, αφού «ό,τι δεν φαίνεται δεν υπάρχει»…), διότι τα μικροσκοπικά κομματάκια πλαστικού καταπίνονται από ψάρια και άλλους οργανισμούς και περνούν στην τροφική αλυσίδα.
Τουριστική βιτρίνα
Γιατί έχει επικρατήσει η αντίληψη πως η καθαριότητα των παραλιών πρέπει να γίνει μετά τον χειμώνα; Κατ’ αρχάς, γιατί οι παραλίες αντιμετωπίζονται περισσότερο ως τουριστική βιτρίνα και λιγότερο (ή καθόλου) ως κρίσιμη πλευρά του περιβάλλοντος. Αρα αυτό που ενδιαφέρει κυρίως είναι το «γυάλισμά» τους πριν έρθουν οι τουρίστες, σπρώχνοντας και ό,τι ανεπιθύμητο «κάτω από το χαλί». Δεύτερον, υπάρχει υποτίμηση στη δυνατότητα να υπάρξουν επισκέψεις των παραλιών τη μη καλοκαιρινή περίοδο. Τρίτον και πολύ κρίσιμο, οι περικοπές στους προϋπολογισμούς των δήμων δεν επιτρέπουν επιπλέον κινήσεις. Υπάρχει όμως και μια τέταρτη πλευρά, που έχει να κάνει με την επικρατούσα αντίληψη για τη ζημιά που κάνουν τα πλαστικά απορρίμματα στο οικοσύστημα μένοντας στις παραλίες (και όχι μόνο).
«Μέχρι πρόσφατα επικρατούσε η αντίληψη πως απαιτούνται εκατοντάδες χρόνια για τη διάσπαση των πλαστικών, με αποτέλεσμα να επαναπαυόμαστε και να “φορτώνουμε” το βάρος της αντιμετώπισης του προβλήματος στις επόμενες γενιές. Η αλήθεια, όμως, για τον φαύλο κύκλο των πλαστικών είναι τελείως διαφορετική και άκρως ανησυχητική. Πιο συγκεκριμένα, σύγχρονες έρευνες που πραγματοποιούνται όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως αποδεικνύουν πόσο ανακριβής είναι η άποψη περί αργής και μακροχρόνιας διάσπασης των πλαστικών. Για παράδειγμα, κάποιοι κοινοί τύποι πλαστικού (όπως η σακούλα ή το μπουκάλι νερού) όταν απορριφθούν στο περιβάλλον, με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, του αλατιού και του κυματισμού, σε διάστημα λίγων μόνο μηνών διασπώνται σε μικρά κομμάτια και έπειτα καταλήγουν σε μικροσκοπικές ίνες», σημειώνει σε ανακοίνωσή του το «Αρχιπέλαγος».
Ταυτόχρονα, όπως σημειώνουν οι ερευνητές του «Αρχιπελάγους», ένα από τα πιο επικίνδυνα προϊόντα πλαστικού που χρησιμοποιείται ευρέως τα τελευταία χρόνια είναι οι λεγόμενες «βιοδιασπώμενες» σακούλες, όπως αυθαίρετα χαρακτηρίζονται. «Η ευρεία χρήση τους αποτελεί σκάνδαλο, καθώς το υλικό τους όχι μόνο δεν βιοδιασπάται και δεν ανακυκλώνεται, αλλά, μέσω της προσθήκης χημικού καταλύτη στο υλικό, διασπάται πολύ πιο γρήγορα σε μικρά κομμάτια και έπειτα σε μικροσκοπικά σωματίδια, τα οποία τελικά εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Οι συνέπειες αυτής της σύγχρονης μορφής ρύπανσης είναι ιδιαίτερα καταστροφικές τόσο για τα φυσικά οικοσυστήματα και τα προστατευόμενα είδη που ζουν σε αυτά όσο και για τον άνθρωπο», τονίζουν.
Οι επιστήμονες του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» πραγματοποιούν από το 2009 μακροχρόνια και ενδελεχή έρευνα σε όλη την ελληνική επικράτεια για τη διασπορά μικροπλαστικών, μελετώντας την περιεκτικότητά τους σε παράκτια ιζήματα, ψάρια, ασπόνδυλα, επιφανειακά νερά κ.ά. Τα ευρήματα είναι δυστυχώς πολύ ανησυχητικά, καθώς υψηλές συγκεντρώσεις μικροϊνών πλαστικού βρέθηκαν σε απομακρυσμένες, με χαμηλή επισκεψιμότητα, παραλίες, καθώς και στα στομάχια μεγάλου μέρους των ψαριών που εξετάστηκαν.
