“Η Σάμος είναι το μοναδικό νησί στη Μεσόγειο όπου εντοπίζεται το πιο σπάνιο σαρκοφάγο της Ελλάδας, το ευρωπαϊκό «χρυσό» τσακάλι. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της μοναδικής βιοποικιλότητας της Σάμου, καθώς κοσμεί με την παρουσία του το νησί για χιλιάδες χρόνια. Το «χρυσό» τσακάλι μαζί με την ξεχωριστή χλωρίδα και πανίδα της Σάμου προσφέρουν ένα διαφορετικό συγκριτικό πλεονέκτημα, και ενισχύουν την αειφόρο ανάπτυξη του νησιού.”
Οι μικροί και διάσπαρτοι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί του «χρυσού» τσακαλιού συναντώνται κυρίως στις ακτές της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, στο ύψος της Βαλκανικής Χερσονήσου. Αν και αρχικά το είδος ήταν αρκετά διαδεδομένο στην ελληνική επικράτεια, το τσακάλι σημείωσε μια κατακόρυφη πληθυσμιακή πτώση στην Ελλάδα (μέχρι και 90%) τις τελευταίες τρείς δεκαετίες. Η Σάμος είναι το μοναδικό ελληνικό νησί στο οποίο ακόμα συναντάται το τσακάλι.
Το είδος πλέον έχει χαρακτηριστεί ως «προστατευόμενο» βάσει του Κόκκινου Βιβλίου των Απειλούμενων Ειδών Ζώων και είναι με διαφορά το πιο σπάνιο σαρκοφάγο της Ελλάδας. Οι ακριβείς λόγοι της εξαφάνισης του δεν είναι γνωστοί. Παρόλα αυτά, το «χρυσό» τσακάλι έχει ταλαιπωρηθεί πολύ στο παρελθόν καθώς θεωρείτο, εσφαλμένα, πληγή για την ποιμενική αιγοπροβατοτροφία, απειλή για τον άνθρωπο, τα οικόσιτα ή ακόμα και φορέας διάφορων νόσων. Τα τελευταία χρόνια δε, υπάρχουν πολλές πληροφορίες εσκεμμένης θανάτωσης τσακαλιών από ασυνείδητους κυνηγούς, οι οποίοι χρησιμοποιούν δηλητηριασμένα δολώματα. Αυτό το φαινόμενο εκδηλώθηκε λόγω της ανταγωνιστικής σχέσης που άρχισε να αναπτύσσεται μεταξύ τους, καθώς τόσο οι κυνηγοί, όσο και τα τσακάλια στοχεύουν στα ίδια θηράματα.
Πολλά τσακάλια συνεχίζουν και σκοτώνονται ακούσια ακόμα και σήμερα κατά τη διάρκεια της κυνηγητικής περιόδου. Επίσης, τα τελευταία 25-30 χρόνια, το χρυσό τσακάλι συνεχίζει και απειλείται στην Ελλάδα λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας, της αστικοποίησης και των πυρκαγιών που ξεσπάνε στα δάση. Ιδιαίτερα στη Σάμο, έρευνα του Αρχιπελάγους έδειξε ότι οι περισσότερες ομάδες τσακαλιών ζουν κοντά στα χωράφια και σε απόσταση μικρότερη από 2 χλμ από κατοικημένες περιοχές. Τα συγκεκριμένα ζώα εμφανίζουν ψηλά επίπεδα θνησιμότητας λόγω ατυχημάτων στους αυτοκινητόδρομους ή λόγω μολύνσεων που μεταδίδονται από αδέσποτα σκυλι
Ωστόσο, τα «χρυσά» τσακάλια συνιστούν μία πολύ σημαντική παρουσία στο νησί, διότι κατέχουν λειτουργική θέση στην αλυσίδα του οικοσυστήματος με το να ελέγχουν πληθυσμούς, όπως τα τρωκτικά. Η αναπαραγωγή ενός τρωκτικού αυξάνεται ετησίως με ταχείς ρυθμούς και μπορεί να φτάσει, με την απουσία θηρευτή (όπως το τσακάλι) τα 22,000 άτομα! Η εξαφάνιση τους θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις σε άλλα ζώα στο νησί, όπως επίσης και στην καθημερινή ζωή των κατοίκων, αφού η απουσία του τσακαλιού, θα οδηγούσε σε σημαντική αύξηση του αριθμού των τρωκτικών. Επομένως, έμμεσα αλλά με πολύ ουσιαστικό τρόπο, το τσακάλι συμβάλλει στη διατήρηση της βλάστησης και των καλλιεργειών του νησιού.
Σήμερα, οι επιθέσεις των τσακαλιών σε εκτρεφόμενα ζώα είναι ελάχιστη και η λήψη προληπτικών μέτρων κατά τη διάρκεια της νύχτας (κρατώντας τα αμνοερίφια σε προστατευόμενους χώρους) αρκεί για να αποφευχθούν τυχόν απώλειες.
Το 2010, σε έρευνα της χερσαίας ερευνητικής ομάδας του Αρχιπελάγους παρατηρήθηκε ότι ο πληθυσμός του τσακαλιού στην Σάμο, αριθμεί περίπου 46 ομάδες, στα νότια, ανατολικά και δυτικά του νησιού, σε υψόμετρο κάτω των 430μ.
Προς το παρόν, το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ έχει αναλάβει να ερευνήσει ολόκληρο το νησί με σκοπό να επιβεβαιώσει την επαναφορά του πληθυσμού και να εντοπίσει τυχόν βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις. Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2011 από ερευνητές του Αρχιπελάγους, εντοπίστηκαν λιγότερες ομάδες από το 2010, γεγονός που ίσως οφείλεται σε μετατοπίσεις αγελών στα βόρεια του νησιού.
Το «χρυσό» τσακάλι, το οποίο μεταξύ άλλων αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και αγαπητό ζώο, μπορεί να συνδράμει σημαντικά στην αειφόρο ανάπτυξη του νησιού, καθώς η Σάμος είναι το μοναδικό νησί στη Μεσόγειο όπου εντοπίζεται ο πληθυσμός τους. Η προσέλκυση επιστημονικού τουρισμού και η ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την σπάνια πανίδα της Σάμου μπορούν να προσφέρουν εναλλακτικούς τρόπους ανάπτυξης, αναδεικνύοντας τη μοναδικότητα της φυσικής κληρονομιάς του νησιού
Μετά τη δύση του ήλιου, μια μαγνητοφωνημένη κραυγή τσακαλιού μεταδίδεται μέσω μεγαφώνου σε προκαθορισμένη τοποθεσία. Τα τσακάλια της περιοχής ανταποδίδουν σε απάντηση της μαγνητοφωνημένης κραυγής και οι ερευνητές του Αρχιπελάγους καταγράφουν την κατεύθυνση και την απόσταση του σημείου της εκπομπής των κραυγών. Κατά αυτόν τον τρόπο, μπορούν να εξακριβωθούν οι περιοχές του ενδιαιτήματός των τσακαλιών καθώς και να μελετηθεί η δυναμική του πληθυσμού τους. Οι ερευνητές του Αρχιπελάγους διεξάγουν μελέτες από τις 17:30 το απόγευμα μέχρι τις 21:00 το βράδυ.
Δράση προστασίας
Το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ, Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας, έχει ξεκινήσει από το 2010 προσπάθειες για την προστασία του «χρυσού» τσακαλιού. Το ερευνητικό πλάνο περιλαμβάνει την πληθυσμιακή καταγραφή των τσακαλιών και την περιοδική βιολογική χαρτογράφηση του νησιού προκειμένου να παρακολουθούμε, και να αξιολογήσουμε τις απειλές που αντιμετωπίζει το είδος. Οι συγκεκριμένες πληροφορίες θα μας δώσουν τη δυνατότητα να θέσουμε σε ισχύ προστατευτικά μέτρα, ελαχιστοποιώντας οποιαδήποτε μελλοντική απώλεια πληθυσμού.
Το «χρυσό» τσακάλι αν και είναι ένα εξαιρετικά προσαρμόσιμο και ευέλικτο είδος, εξακολουθεί να χρειάζεται τη βοήθειά μας. Αν έχετε κάποια πληροφορία σχετικά με την τοποθεσία των «χρυσών» τσακαλιών στο νησί και για οποιαδήποτε άλλη σχετική πληροφορία επικοινωνήσετε με το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ στο τηλέφωνο 22730 37533 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση (email) fauna@archipelago.gr.
Στην περίπτωση που εντοπίσετε τραυματισμένο ή νεκρό ζώο επικοινωνήστε άμεσα στο 697474 4949
Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το «χρυσό» τσακάλι ή και ακόμα να βοήσετε στην έρευνα μας θα ήταν χαρά μας να επικοινωνήσετε μαζί μας.
