Παγκόσμια Ημέρα Θαλάσσιων Λιβαδιών σήμερα και μία καλή αφορμή να γνωρίσουμε τα λιβάδια Ποσειδωνίας, τα πολύτιμα δάση των ελληνικών θαλασσών, να κατανοήσουμε τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και να συνειδητοποιήσουμε τις εξαιρετικά επιβλαβείς συνέπειες της συνεχιζόμενης καταστροφής τους, ώστε να μπορέσουμε όλοι να συνεισφέρουμε στην ουσιαστική προστασία τους.
Τα υποθαλάσσια λιβάδια που σχηματίζει η Ποσειδωνία, συγκαταλέγονται στα πλέον παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου. Φιλοξενούν περισσότερα από 1300 πανίδας και χλωρίδας, απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα από τα τροπικά δάση, ελευθερώνουν πολύτιμο οξυγόνο, έχουν δυνατότητα αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων μικροπλαστικών ινών και θραυσμάτων, λειτουργούν ως “φυσικός φράχτης”, αποτρέποντας τη διάβρωση των παραλιών, ενώ σε αυτά οφείλεται και η καθαρότητα των θαλασσών μας.
Προετοιμασία φύτευσης θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας
Αυτά τα πολύτιμα οικοσυστήματα βρίσκονται υπό συνεχή απειλή. Η ανθρώπινη δραστηριότητα των τελευταίων 50 ετών ευθύνεται για τη μείωση της έκτασης των λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο σε ποσοστό που ξεπερνάει το 34%. Η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, οι καταστροφικές πρακτικές αλιείας, η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια κοντά σε λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν κάποιους από τους βασικότερους παράγοντες επιβάρυνσης. Η καταστροφή ενός λιβαδιού Ποσειδωνίας συνεπάγεται τον αφανισμό ενός ολόκληρου οικοσυστήματος, αλλά και την εκ νέου απελευθέρωση όλης της ποσότητας αποθηκευμένου “μπλε άνθρακα”. Για να ανακάμψει ένα κατεστραμμένο λιβάδι απαιτείται χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 100 ετών.
Η πραγματικότητα αυτή είναι ακόμα αναστρέψιμη. Στις ελληνικές θάλασσες έχουν απομείνει κάποιες από τις σημαντικότερες εκτάσεις λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο, που μπορούν να διατηρηθούν, εφ’ όσον προστατευτούν ουσιαστικά, αλλά και να πολλαπλασιαστούν με την υλοποίηση στοχευμένων δράσεων και την εφαρμογή κατάλληλων επιστημονικών μεθόδων.
Η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία >35.000 σκαφών αναψυχής κάθε θερινή τουριστική περίοδο είναι ο βασικότερος παράγοντας καταστροφής των λιβαδιών Ποσειδωνίας στις ελληνικές θάλασσες
Η έρευνα, η προστασία και η ανάσχεση της καταστροφής των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας, είναι βασικές προτεραιότητες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος τα τελευταία 25 χρόνια. Με σειρά δράσεων, σε συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς, χαρτογραφούνται οι εκτάσεις λιβαδιών Ποσειδωνίας σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών και παρακολουθείται η κατάσταση διατήρησής τους, αναπτύσσονται πρωτοποριακές μέθοδοι καταγραφής της ποσότητα άνθρακα που αποθηκεύουν, ενώ διενεργείται καινοτόμα έρευνα για τη μελέτη της λειτουργίας τους ως “συλλεκτών μικροπλαστικής ρύπανσης” (microplastic litter sinks). Τέλος, τα τελευταία χρόνια, υλοποιείται συστηματική επαναφύτευση υποθαλάσσιων κήπων Ποσειδωνίας με τη χρήση βιώσιμων τμημάτων του φυτού που ξεβράζονται στα ρηχά νερά, ως «μοσχευμάτων», ενώ προωθείται και η χρήση και εγκατάσταση αειφορικών αγκυροβολίων τουριστικών σκαφών σε περιοχές που υπάρχουν λιβάδια Ποσειδωνίας.
Χαρτογράφηση της έκτασης των λιβαδιών Ποσειδωνίας (α) με το ερευνητικό σκάφος Aegean Explorer και (β) με τη χρήση ειδικά εξοπλισμένων καγιάκ
Τα διάφορα είδη θαλάσσιων λιβαδιών καλύπτουν < 0.2% του συνόλου του θαλάσσιου πυθμένα του πλανήτη. Όμως απορροφούν και συγκρατούν περίπου το 10% του συνόλου του άνθρακα που αποθηκεύεται στις θάλασσες και τους ωκεανούς του πλανήτη κάθε χρόνο, διεκδικώντας βασικό ρόλο στις προσπάθειες αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, προσφέρουν υπηρεσίες οικοσυστήματος με υπολογίσιμη οικονομική αξία. Σύμφωνα με σχετική έρευνα, η αξία των αντίστοιχων υπηρεσιών των λιβαδιών Ποσειδωνίας εκτιμάται ότι φτάνει τα 150.000.000€ /χλμ2. Επομένως, τα οφέλη από την προστασία και διατήρηση των λιβαδιών Ποσειδωνίας είναι πολλαπλά. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, αν και υπάρχει ανάλογο νομικό πλαίσιο προστασίας, είναι υποτυπώδες και η εφαρμογή του σχεδόν ανύπαρκτη. Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να συμμετάσχουμε όλοι μας στην διάδοση της γνώσης, στην αποφυγή και αποτροπή καταστρεπτικών πρακτικών και στην προώθηση της ορθολογικής διαχείρισης των πολύτιμων δασών των θαλασσών μας .
Μετρήσεις για την απορρόφηση γαλάζιου άνθρακα στο ανατολικό Αιγαίο
Οι εντατικές ιχθυοκαλλιέργειες μπορεί να προκαλέσουν μη αναστρέψιμη καταστροφή στα λιβάδια Ποσειδωνίας (επάνω) Κατεστραμμένα λιβάδια Ποσειδωνίας σε περιοχή γύρω από μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας (κάτω) Υγιή λιβάδια Ποσειδωνίας σε περιοχές αναφοράς μακριά από τις μονάδες στην ίδια περιοχή
Το λουλούδι της Ποσειδωνίας. Ως “ανώτερο” θαλάσσιο φυτό η Ποσειδωνία ανθοφορεί κάθε λίγα χρόνια
