Δύο «ιπτάμενοι» ερευνητές ένωσαν τις δυνάμεις τους με μια περιβαλλοντική οργάνωση για την αεροφωτογράφιση ευαίσθητων οικοσυστημάτων του νοτιοανατολικού Αιγαίου. Το αποτέλεσμα ήταν η παραγωγή δεκάδων χιλιάδων αεροφωτογραφιών, που καταδεικνύουν τη διάβρωση της ακτογραμμής, την υποχώρηση των λιβαδιών Ποσειδωνίας και την ερημοποίηση μικρών νησίδων από την υπερβόσκηση. Επίσης, προσέφεραν χρήσιμες πληροφορίες για τους πληθυσμούς των θηλαστικών στο Αιγαίο.
Σε 30 χώρες
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Adrien Nornier και η Clementine Bacri είναι δύο επιστήμονες, που με τη βοήθεια ενός μικρού διθέσιου μονοκινητήριου αεροπλάνου καταγράφουν με αεροφωτογραφίες τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις σε κάθε σημείο της γης. Το εγχείρημά τους ονομάζεται Wings for Science και έχει «ταξιδέψει» σε περισσότερες από 30 χώρες ανά τον κόσμο. Λίγο πριν από την ολοκλήρωση του τελευταίου ταξιδιού τους, οι επιστήμονες επισκέφθηκαν για 5 ημέρες την Ελλάδα, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», με σκοπό να αεροφωτογραφίσουν περιοχές του ανατολικού Αιγαίου.
«Οι δύο επιστήμονες ήρθαν στη Σάμο, που βρίσκεται η έδρα μας και φωτογράφισαν από αέρος τη Σάμο και τα βόρεια Δωδεκάνησα: τη Λέρο, τα συμπλέγματα των Λειών και των Αρκιών, τη βόρεια Πάτμο, τους Φούρνους», εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής του Αρχιπελάγους, Θόδωρος Τσιμπίδης. «Τους ζητήσαμε να φωτογραφίσουν συγκεκριμένα σημεία που μας ενδιέφεραν και παρήγαγαν περισσότερες από 6.000 φωτογραφίες την ημέρα».
Το επιστημονικό ενδιαφέρον εστιάστηκε σε τέσσερα θέματα: στη διάβρωση της ακτογραμμής, την κατάσταση των λιβαδιών Ποσειδωνίας, την ερημοποίηση των μικρών νησίδων και την καταγραφή των θαλάσσιων θηλαστικών.
«Η διάβρωση των νησίδων είναι ένα πρόβλημα που έχει μελετηθεί ελάχιστα. Οπως αποδεικνύεται από τις φωτογραφίες, πολλές μικρές νησίδες υπερβοσκήθηκαν, με αποτέλεσμα να χάσουν κάθε ίχνος βλάστησης και στη συνέχεια το χώμα τους. Ετσι μετατράπηκαν σε βραχονησίδες, μια καταστροφή εγκληματική, μη αναστρέψιμη», λέει ο κ. Τσιμπίδης.
Οσον αφορά τη διάβρωση των ακτών και την υποχώρηση των λιβαδιών Ποσειδωνίας, πρόκειται για δύο αλληλένδετα προβλήματα. «Συγκρίναμε τις σημερινές αεροφωτογραφίες με αντίστοιχες του 1946 και ή του 1952 και είδαμε ότι σε ορισμένες περιοχές, όπως η Σάμος, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Η Σάμος χάνει μεγάλα κομμάτια στεριάς, ιδίως οι περιοχές που έχουν καεί συστηματικά. Χώμα και πετρώματα καταλήγουν στη θάλασσα, «θάβοντας» τα λιβάδια της Ποσειδωνίας. Τα οποία με τη σειρά τους «υποχωρούν» προς μεγαλύτερα βάθη αφήνοντας απροστάτευτη την ακτή στη διάβρωση», εξηγεί ο κ. Τσιμπίδης.
Σημαντικό κομμάτι της έρευνας αφορούσε την καταγραφή θαλασσίων θηλαστικών (δελφινιών και φαλαινών) σε περιοχές του βορειοανατολικού Αιγαίου με τη δοκιμή μιας νέας μεθοδολογίας που εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και συνδυασμό παράλληλης αποτύπωσης των δεδομένων από αέρος και θαλάσσης.
«Τα στοιχεία που συνελέγησαν για τα θηλαστικά είναι πολύ σημαντικά. Ιδιαίτερα για τις φάλαινες, που είναι εξαιρετικά δύσκολο να τις φωτογραφίσεις στην επιφάνεια, άρα και δύσκολο να τις εντοπίσεις από αέρος. Επειδή όμως τα μικρά τους δεν μπορούν να καταδυθούν μέχρι να φθάσουν κάποια ηλικία, όταν εντοπίζαμε ένα μικρό γνωρίζαμε ότι σε λίγο θα συγκεντρωθεί στο σημείο μια ομάδα φαλαινών!»
Επιστροφή το φθινόπωρο
Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται θα αξιοποιηθούν στην ανοιχτή βάση δεδομένων που δημιουργεί τα τελευταία χρόνια το Αρχιπέλαγος. Μάλιστα το Wings for Science θα επανέλθει στην Ελλάδα το φθινόπωρο, αυτή τη φορά για διάστημα τριών μηνών. «Το ζητούμενο είναι μέσα από την ανάλυση του υλικού να μην περιοριστούμε στην καταγραφή του προβλήματος», λέει ο κ. Τσιμπίδης, «αλλά να αναζητήσουμε τις αιτίες και να προτείνουμε λύσεις».
Από το άρθρο του Γιώργου Λιάλιου στην Καθημερινή, 6/7/2013
