Οκτώ μήνες μετά το ναυάγιο του Αγία Ζώνη ΙΙ και τη διαρροή 2.500 τόνων πετρελαίου στο Σαρωνικό, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος σε συνεργασία με το Εργαστήριο Υδρογονανθράκων του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Essex Αγγλίας και με τη στήριξη του Βρετανικού Συμβουλίου Έρευνας Φυσικού Περιβάλλοντος (NERC), συνεχίζει τη μηνιαία παρακολούθηση της κατάστασης των οικοσυστημάτων που επλήγησαν από την πετρελαιοκηλίδα.
Οι δειγματοληψίες που ξεκίνησαν λίγες ημέρες μετά το ναυάγιο και επαναλαμβάνονται κάθε μήνα, έχουν ως στόχο να παραχθούν αντικειμενικά συμπεράσματα αναφορικά με τη βιοσυσσώρευση τοξικών ουσιών σε ψάρια και θαλασσινά, αλλά και την παρακολούθηση της γενικότερης κατάστασης των παράκτιων οικοσυστημάτων της περιοχής, μέσω της πόντισης ειδικών μετρητών. Με την παρακολούθηση των επιπτώσεων της πετρελαιοκηλίδας για ένα διάστημα τουλάχιστον 12 μηνών, στοχεύουμε επίσης στο να καταγραφεί ο ρυθμός αύξησης των πληθυσμών των βακτηρίων που αποικοδομούν το πετρέλαιο.
Ευτυχώς οι διάφοροι τύποι βακτηρίων που αποικοδομούν το πετρέλαιο, μπορούν να καθαρίζουν το θαλάσσιο περιβάλλον μέσα από φυσικές διεργασίες και θα μπορούσαν στο μέλλον να αποτελέσουν σημαντικό βιοτεχνολογικό εργαλείο για τον καθαρισμό πετρελαιοκηλίδων. Απαιτούνται πολλά διαφορετικά είδη μικροοργανισμών που δρουν παράλληλα, για να διασπάσουν τους εκατοντάδες διαφορετικούς τύπους υδρογονανθράκων που βρίσκονται στο πετρέλαιο.
Όμως έως σήμερα οι γνώσεις μας είναι σχετικά περιορισμένες αναφορικά με πώς αυτές οι συναθροίσεις βακτηρίων αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται έπειτα από μία πετρελαιοκηλίδα. Καθώς οι ευκαιρίες έρευνας πετρελαιοκηλίδας στο πεδίο είναι ευτυχώς πολύ σπάνιες, είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί αυτή η περιβαλλοντική καταστροφή, έτσι ώστε τουλάχιστον να βελτιωθεί η κατανόηση του πώς οι μικροβιακές κοινότητες αποικοδομούν το πετρέλαιο, βελτιώνοντας έτσι και το σχεδιασμό αποτελεσματικότερων στρατηγικών αποκατάστασης μελλοντικών πετρελαιοκηλίδων.
Ο Σαρωνικός – μία Πολύπλευρα Επιβαρυμένη Θάλασσα
Ανεξάρτητα όμως από το ναυάγιο, ο Σαρωνικός ήταν ήδη μία από τις πλέον επιβαρυμένες θαλάσσιες περιοχές στη ΒΑ Μεσόγειο, λόγω της χρόνιας και έντονης ανθρωπογενούς ρύπανσης. Είναι μία περιοχή στην οποία συνυπάρχουν έντονες περιβαλλοντικές πιέσεις όπως η βαριά και ρυπογόνος βιομηχανική ζώνη (ναυπηγία, διυλιστήρια, διαλυτήρια πλοίων, φορτοεκφορτωτικές ζώνες), τα λύματα και οι απορροές της πόλης που ξεπερνάει τα 5 εκατομμύρια σε πληθυσμό, κ.α.. Στις περιβαλλοντικές πιέσεις προστίθενται και οι ρυπογόνες ουσίες (π.χ. από τα τοξικά υφαλοχρώματα) που καταλήγουν στη θάλασσα από την ετησία επισκευή περισσότερων από 10.000 σκάφων αναψυχής σε ακατάλληλους παράκτιους χώρους, κατά προκλητική παράβαση του θεσμικού πλαισίου.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και παρά τις επιτυχείς εργασίες καθαρισμού των ακτών κολύμβησης από το πετρέλαιο, είναι σημαντικό να συνεχιστεί η παρακολούθηση των συνεπειών του ναυαγίου του Αγία Ζώνη ΙΙ, με στόχο να καθοριστεί σε ποιο βαθμό η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και της τροφικής αλυσίδας οφείλεται στο ναυάγιο και σε ποιο βαθμό οφείλεται στις χρόνιες και αυξανόμενες ανθρωπογενείς πιέσεις που δέχεται ο Σαρωνικός.
Το ναυάγιο του Αγία Ζώνη II τον περασμένο Σεπτέμβριο απέδειξε για άλλη μία φορά τη διαχρονική ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού ως προς τον σχεδιασμό προστασίας του περιβάλλοντος από θαλάσσια ατυχήματα. Το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος, μέσω στοχευμένων ερευνών επισημαίνει εδώ και σχεδόν 2 δεκαετίες, την άμεση ανάγκη ανάπτυξης ενός αποτελεσματικού και λειτουργικού μηχανισμού προστασίας και διαχείρισης από τον τεράστιο κίνδυνο θαλάσσιων ατυχημάτων, καθώς στο Αιγαίο μεταφέρονται κάθε ημέρα περισσότεροι από 3 εκατ. τόνοι πετρελαίου και ο κίνδυνος μη-αναστρέψιμης καταστροφής (περιβαλλοντικής και οικονομικής) είναι δυστυχώς καθημερινός.
Θοδωρής Τσιμπίδης
Διευθυντής – Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος
